To de Situatschoon vun’t Plattdüütsche Theoter in’t Land: De Vörsittersche vun de Nedderdüütsche Bühnenbund SH, Gesa Retzlaff, hett tosamen faat, wat dat Corona-Johr 2020 för de 16 Mitglieds-Bühnen in’t Land mit mehrere hunnert Hölpers bedüüd hett. As Plattmensch kann ik nix dorto doon, oder weg nehm. Ehr Metaphern finnt en direkte Weg to mien Hart. Dütwegen Bühn frie för Gesa!
„Ik will unse Situatschoon mal mit en Bild beschrieven:Wi sünd in de Nedderdüütsche Bühnenbund en grote Familie över ganz SH verdeelt, de mit en bunte Fuhrpark ünnerwegens is plattdüütsche Theater ünner de Lüüd to bringen. In de letzten Johren hebben wi dormit in’n Snitt umbi 100.000 Tokiekers faatkregen. Vunjohr kamen wi nich mal op 20 Dusend un de weren meist all al in de Januar un Februar bi uns. Um dat Bild wiedertomalen: In unse Runn sünd welke Bühnen mit Sprinters ünnerwegens, annern mit 20-Tunners.
Dat wirkt sik op de Betriebskosten un bi en Vullbremsung, as in de März, natürlich op de Bremsweg un de Ladung ut. Mehrere Bühnen harrn Anfang März al Produkschonen komplett utpackt, stunnen direkt oder bald vör Premieren, de se denn sotoseggen vun de Ladefläche schaten sünd. De meisten Stücken dorvun sünd nu eerstmal wedder inlagert, solang, bet de Rahmenbedingungen dat Ruthalen wedder lohnen.
Aff un an freut een sik as Journalist, wenn man Lüüd drapen deit, mit de een sik vun Anfang an glieks wunnerbar versteiht ! So jüst passeert mit Schauspeler Nick Wilder, wat as Klaus Wilder vör 68 Johrn as Buurnsöhn op Fehmarn to Welt kamen is. He hett veel beleevt, is as Droomschipp Doktor wiet reist, dorvör weer he „Hallo, Herr Kaiser“ dat Gesicht vun en grote Versekern. Keen beten överkandidelt, total sympathisch. Worr mi freun wenn jem düsse Geschicht vun mi deelen worrn.
Wokeen kennt dat nich, dat Geföhl, dat hild to hem. Dat Geföhl, nich noog wogt to hem. Immer in Bedriev ween to möten, bestännig andrieven to warrn. Kiek in de bunten Hölps- un Modetietschriften, dor warrt dat Thema jümmers wedder opgrepen, week spöölt un diverse mehr oder minner stereotype Raatslääg utspütt. Find dien Mitten, mak Yoga, gah joggen, haal deeper Luft, üm di sülvst un dien Seel (wedder) to finnen. Man, Philosoph Ralf Konersmann gravt deeper, schickt sien Synapsen op de Reis un stiggt mit uns in de Tiedmaschien, wo wi bet ton’n Anfang vun‘e abendländische Kultur, bet to Adam un Eva mitnahmen warrn.
De Wogerie vun de Welt
Dat Teel vun‘n Philosophen is to kieken, un to begriepen, wat oder welke Gedanken uns anstött uns Mentalität formt un uns ut dat (paradiesische ) Glieksgewicht brööcht hebbt? Fragen, mit de de Philosoph vun de CAU Kiel sick vele Johrn uteneen sett hett. Rutsuurt is dorbi denn „Die Unruhe der Welt“, en Essai mit 331 Sieten plus 130 Sieten mit Henwiesen.
„Wat is dat glückliche Leven?“, fraagt de Stoiker Seneca glieks to Anfang un gifft sülvst Anter: „Ahn Sorgen to leven un binnerst Ruh to hemm“. So, as in‘t Paradies. Een Mythos, de veel öller is as de hilligen Bööker sülvst, wat düsse Urtied-Vertellen opgrepen un för sik ümarbeit hem. Nu dedektiert Philosoph Ralf Konersmann in de Genesis glieks twee Vörfälle wat uns kulturelle DNA op Unruhe ümprogrammeert hebbt. Nümmer 1. Adam un Evas Sündenfall, wat dorto föhrt hett, dat Gott uns Vörfahren ut‘n Gorden Eden verjagt hett un denn 2. dat Adams öllste Söhn Kain, de Ackerbuur, sien lütte Broder Abel, den Scheeper dothaut hett. Endgültig vertöörnt mit Jahwe, dreiht de Urfamilie sick vun‘t Paradies weg un wannert na dat Land Nod hen, wat dat hebräische Wort för Unruhe un Ruhelosigkeit is.
Ruheengel Eichhof-Karkhoff Kronshagen
Later seggt de Mönk „Ora et labora“ un meent dormit dat de Menschen ehren Freeden wull nich mehr op düsse Welt finnen wart, avers wenn se Gott anropen ut de Stille vun‘t Kloster, keemen se düssen Tostand wull tominnst en Stück neger. Bi de Lektüre vun Ralf Konersmann sien philosophische Ünnersööken warrt klaarer un klaarer, dat de Unruhˋ nich erst dörch de industrielle Revolution, mit’n Wevstohl un de Dampmaschien in de Welt plumpst is. Dor harr ik egens de entfesselte Technik in Verdacht hat. De Iesenbahn as Tiet- un Ruum Vernichter, wat Schienen bet na Ausschwitz un Dachau möglich makt. De Morsetelegraph wat Kontinente mitenanner verknütt, de erste digitale Vermiddeln siet de Füürsignalkeed vun Troja. Dat Telephon, wat de Spraak vun den Spreker trennt, se in Echttiet um den Globus bölkt, ahn dat dat keen Wulkenkratzers in de Wallstreet geven worr. Lenkraketen op den Padd wat in Echttied Satellitenbiller na de Kommandobunkers funkt, bet to‘ n Inslaag. „Rasender Stillstand“ (Virilio). Hett dat ganze Malheur nich villicht överhaupt dormit anfungen, dat de erste Philosoph, Thales vun Milet, de Oogen vun de Eer in den Heben richt hett?
Ruh op de Blücherbrüch ?
Thales vun Milet düükert bi Ralf Konersmann nich in sien Book to de Unruh vun de Welt op, dorför avers vele annere plietsche Denker un Wetenschaplers vun Adorno bet Zwickel. Wat dat Lesen vun dat Book för mi nu persönli so interessant un besünners makt? Villicht so: Dörch de Mannigfaltigkeit vun Gedanken un Themen wat de Autor mit grote Lust un Akribie vun de erste bet to de letzde Siet vör sien Publikum opstellen un utbreeden deit, warrt een vun Anfang an, en ganz egen Handschrift wies. De Autor schrifft över de Wogerie, nimmt doran Andeel, ahn sülvst polemisch to warrn as ton Bispeel Adorno in de Dialektik vun de Opklären. Ik meen hier schrifft en Flaneur in de Traditschoon vun Walter Benjamin, de sick de Unruhephänomene dörch een goot poleerte philosophische Theoriebrill bannig scharp ankieken un denn heel suutje analyseeren deit. In’t Johr 2017 hett he för sien“Wörterbuch der Unruhe“ den renomeerten Tractatus-Pries vun dat Philosophikum Lech wunnen. De Jury harr dormals sinngemäss seggt, de Autor worr dat wunnerbar torecht kriegen, de „friee essayistische Form mit philosphische Stringenz“ to verbinnen. Dat worr ik ünnerstrieken. Blots een Bispeel. För’n Hobbyphilosophen as mi, höört de Utdruck „Pantha rhei“ (alles fliesst) vun‘n Vörsokratiker Heraklit natürli in den philosophischen Warktüügkassen. Nu wiest Ralf Konersman nich blots
Picknick ünner Leitplanke / Papa mit Frünnen Anfang 60er ?
dorop hen, dat sik düsse Begreep as „affsolute Metapher“ versülvstännigt hett un för allens mögliche stahn kann, sünnern, un dor arger ik mi en beten över mi sülvst, düsse „Edelmetapher“ sick sülvst wedderspreken deit. Woso bün ick dor nich vun sülvst op kamen? Dat Bild vun de totale „Fluidität“ fungscheneert blots, wenn du Fastland mitdenkst, en Punkt fast leggst, op de du di betreken, oder vun wat ut du op dat, wat wogt kieken kannst. Kulturphilosoph un Soziologe Georg Simmel weer dat, de Begreepe mit Geldstücke vergleken hett, de dörch vele Hannen gaht un dordörch denn affnutzt warrt. So dull, dat een jichenswenn nich mehr weet, wat egens opstahn hett. So is Ralf Konersmann to verdanken, dat affgrepen Begreepe wedder tastend föhlbar warrn. Anstee vun en Schlusswort. Op Siet 240 schrifft Ralf Konersmann een heel wichtigen Satz:
„Keen interpreteert, hört op Marionette vun sien Schicksaal to ween“
Düsse Inladen bün ick geern folgt.
Mien hochdüütsche „SH Schnack“ för NDR 1 Welle Nord is hier to finnen.
Eens Daags hung he dor. Eenfach so. Mien Fru harr em mitbröcht. Den niegen „Midarbeider“. „Is doch originell“, meente se. Doch as se em dat erste mal vun den Haken nehmen dee, keem se sick för en Momang komisch vör. As en Zyklop mit twee Oogen. Wo heetst du? Woans schall ik di ropen? Wo de Griff vun dat Warktüüg normalerwies sitt, twee Arms, twee Been, Kopp un’ Torso. Form does not follow Function. Mit Kitsch, hett mal een seggt, versöökt wi uns mit de Affsurdität vun dat Leven intorichten. Wenn dat so is, makt de Fensterschiermaker sien Job op den ersten Blick nich goot, denn dörch sien Existenz erinnert he uns doran, dat wi jüst so as em, permant övern Affgrund hangt.
Cliffhanger…..
Allens anners in den Momang, wo du em vun de Wand nimmst un ümdreihst. Miteenmal is he Gewichthever. Sülvstseker, vull Knööf. He verlängert dien Hand un nu köönt ji tosamen anˋt Wark gahn: mall worrn Woterdrüpens infangen.
Woterschuver, Gummilipp-Aftreker, Midarbeider „ des Monats“?
De Woterschuver un de Duschkopp, een kann dat ob Bild baven sehen, sünd Antagonisten. Wat de Duschkopp versprütten deit, an Woter un Kalk, fangt de Woterschuver ? Kalksammler? Dröögmaker? wedder in.
Its not the Fall that kills you ….
Kinner speelt mit Poppen. Animisten glöövt, dat de Natur beseelt is. Vele Autofohrers duuzt ehr Hutschefidel. Woso schull nu nich ok’n Woterschuver ut Plastik en respektablen Platz in de kapitalistische Bestandswelt kriegen, un uns doran erinnern, dat wi Waterdrüpens sünd, de sick bi‘t daal lopen an de Wand oplösen doot.
As ik annerletzt in mien Spotify Playlist rumwöhlen dee, full mi in, dat ik jichenswenn per Knoopdruck mal den „Shuffle“-Modus aktiveert harr. Mit dat Motto vun Showmaster Rudi Carell „Lass dich überraschen!“ weer ik ok meistens goot fohrt. Johrelang. De Tofallsalgorithmus warkte sodennig unsichtbar in‘n Achtergrund so toverlässig as en ole Strichachter. Un den Ümstell-Knoop, versteeken in’t Bedeenmenue vun de Musiktankstee wat den Stoff, den se leefert nie nich opruken deit, harr ik al meist vergeten. Wat leeger is, vergeten harr ik, dat dat villicht ok en Konzeptidee bi en Musikalbum geven kunn. Dat en Album mehr is as een „Best of Compilation“ oder „Hitparade“, sünnern en Wark is, dat in sik steiht un Bestand hett.
Geist in de Maschin
As bi „Ghost in the Machine“dat veerte Studioalbum vun Police (1981) ton Bispill. Inspireert vun en Zitat, wat vun den engelschen Philosoph Gilbert Ryle stammt un anspeelt op de Körper-Geist Dualismus vun René Descartes. Descartes weer dormals dorvun utgahn, dat Körper (Materie) un Geist (Seele) vunnanner trennt weern. So heet de erste Police-Song op de LP: „We are Spirits in the material World“ un hannelt, wovun eegentlich genau? En beten Politik:“There is no political Solution“,“Our so called Leaders … with Words they try to jail you“. De so nöömten Anföhrers fangt uns mit Wöör un versöökt uns Geist in ehre Herrschaftsdiskurse intosparren. „Where does the Answer lie? / Living from Day to Day / If it’s something we can’t buy /There must be another Way“. De Song lett sik dörch den Songtext alleen nich begriepen. Un wenn ik toluuster, denk ik, mit „We are Spirits in the material World“, sünd „lütte Lichter“ meent, de in de Welt rümgeistert un nix utrichten köönt, wiel se „res cogitans“, also rein vergeistigte Wesen sünd. De Körper, „res extensa“ as Descartes sää, schull sik denn erst twee Johr later (1983) manifesteeren, heel unpolitisch as „Material Girl“ mit Madonna. Nu heff ik sülvst al den Fehler makt, un jump twüschen verscheden Songs, Johrtallen un Schallplatten hen un her.
Dor kreegen wi uns meist in de Wull. De Drinks weern kolt. Salaat un Grillwuust leegen op den Teller. Allens torecht för´n kommodigen Avend ünner Früünden, de sik lang nich sehn hebbt. Man denn, dee sik ünner uns Fööt mit eenmal de Grand Canyon op, as uns dat Thema: „Facebook in Coronatieden“ in de Mööt keem. „Bi den Vereen bün ik al lang nich mehr! Döcht doch nix, hebbt sick en paar verpickelte Harvard-Studenten utspekeleert üm schicke Deerns vun de Naver-Unis to stalken“, sää ik´n beten provokant to´n Instieg un schafuter wieter: „Dorvun afsehn, is FB je middewiel wull allens annere as en „sozialet“ Medium. Hier regeert dat verbale Fuustrecht! Hier gifft dat limbische System, dat Reptilienhirn Wöör un Takt vör. Vernünfti schnacken, argumenteeren, sinneeren? Wokeen nich för mi is, un mien Bidrag mit´n Duumen na baven wieter deelt, is gegen mi!“ Dor harr ik wat seggt, man de Anter keem as Boomerang opgliecks mit Schmackes torüüch.
As Plattsnacker kiekt se di an as weerst du en nüdliche lütte Feldhamster wat op de List vun de bedrohten Arten steiht. Sööt, nüdlich? Vun wegen, grääsig föhlt sik dat an för Ingwer Feddersen in Dörte Hansens Bestseller „Mittagsstunde“, wenn he sik in´ n Dialog mit sien studeerten Gegenöver ünnerboddert süht. Un so änli kunn een sik ok föhlen, wenn een dat Wort Snutenpulli hört, wat opstunns dorbi is de (plattdüütsche) Welt to polariseeren. Wokeen sik vöraff schlau maken will, hier liggt de Woddel woto disse Bidrag en wietere Twieg sien will.
Objet trouvé
Pro Snutenpulli
Dat is blots en nüüdliche Neologismus wat to Coronatieden boorn worrn is um de Lüüd, wat dat mit de Süük so al swoor noog hebbt, ton smuustern to bringen. Wat schall dor leeg an ween?
Dat is een sötet Spraakbild, sogor progressiv, wiel dat mal wedder wiest, dat de Norddüütschen sik ok vun Nannoterroristen nich ünnerkriegen laten. Se rullt eenfach ehren Snutenpulli hoch un beholt ehrn Kurs ok in de Krise bi.
De Snutenpulli treckt immer grötere Kreise un makt so düütschlandwiet Reklame för de plattdüütsche Spraak, de sik as jede annere Spraak ok, de noch nich dood is, wieter entwickelt un wieter entwickeln mutt.
Mundschuul, Gesichtsmask, Snutenpulli ?
Contra Snutenpulli oder op de Snuut
Blots wiel een dat Wort Snutenpulli mienethalven nu ok al in Bayern kennt un du de mit „Snutenpulli“ bedruckte Gesichtsmask bi diverse Onlinehööker ordern kannst, heet dat lang nich, dat düsset Wort de över Johrhunnerte wussen plattdüüsche Spraak un Kultur adäquat repräsenteeren deit.
De Snutenpulli repräsenteert sodenni blots en siede Version vun de rieke plattdüütsche Spraak un Kultur, wat, as so vele annere Wöör, de Jan Graf in sien Bidraag ziteert, op de Döntjes-Eck reduzeert warrt.
Mit düssen Utverkoop oder mit düsse „Disneysierung“ vun´t Plattdüütsche warrt utblendt, dat de plattdüütsche Spraak mit oder ahn Gesichtsmask noch ganz normal as Verkehrs- und Geschäftspraak in´n Alldag nutzt warrt. Dormit warrt se diskrimmineert in Vergliek to de schienbor „högere“, hochdüütsche Mehrheits-Spraak.
Ik bün keen Sprakenwetenschapler un heff enkelte Positionen ok blots anrieten kunnt, man, wat suurt dor an Enn bi ruut? Welke Afgrünne luurn dor achter enkelte Wöör de een nieg op de Tung leggt warrn? Jan Graf sleit en Podiumsdiskussion vör, op welke de verscheden kontroversen Aspekte diskereert warrn kunnen. Ik meen dat is en bannig goode Idee. Denn dorbi geiht dat nich blots üm een Wort, sünnern üm dat Sülvstverständnis un Sülvstbild vun uns eegen Regionalspraak. Twüschen siede „Wortsteinbruch“ un deepe Inspirations-Quell.
Sett di nich ünner Druck! Denk nich nah. Griep di en Stift un fang eenfach an dat leerdige Blatt Papeer vör di mit Bookstaven un Sätze to füllen. Laat dien Gedanken frie lopen. Nehm di dorvör 10 Minuten Tiet. So luut en vun vele Inspiratschoonen wat Filmmakersche, Autorin un Perfessersch Doris Dörrie den Leser oder bedder Autor*in in spe mit ehr Book „Leben, Schreiben, Atmen“ mit op den Weg geven will. Dorbi kiekt se nich vun baven op ehre Leesers daal, dozeert nich, sünnern leggt as bi „Hänsel un Gretel“ en Spoor ut kreative Brotkrömels ut, dormit de Lesers ehr dörch den Wohld an Gedanken achteran lopen köönt. Dat klappt ganz goot un makt Sposs to lesen.
Ik schriev also bün ik
„Besinn di op en Kinnerbook. An de Billers dor in un wat se bi di utlöst hebbt. Wo hest du dat Book leest? Wokeen weer dorbi? Wo hest du sitten? Wo sehg de Stohl ut, de Footbodden, dat Bett?“
Details sünd de Brootkrömels, de du för dien Geschicht brukst. So röppt Doris Dörrie ehr Lesers in vele lütte Kapitels, de deelwies assoziativ mitenanner verbunnen sünd, dorto op, de Schuuvlaad to de eegen Gedanken/Belevnisse/Emotschoonen jümmers wedder nee optostötten. Vertruu op di sülvst un du warrst dör dat Schrieven belohnt, egol op dor nu glieks en Bestseller bi rut suurt oder de Story in dien Dagebook landt.
Dor is all veel seggt worrn, to de niege Utstellen in Wedel wat sik op dree Etagen mit dat Wark vun den in Berlin opwussen Fotografen Helmut Newton (vördem Neustädter) uteneen sett. 1920 boorn, is he as Söhn vun‘ jüdischen Knoopfabrikanten kort na sien 18.Gebortsdag 1938 ut Nazidüütschland erst na Singapur un denn na Australien flüchtet. In Berlin harr he vördem al een Lehr as Fotograf anfungen, 1945 hett he denn in Melbourne een Fotostudio opmakt. Dree Johr later heirat he de Fru, ahn de sien künstlerischet Wark, as hochbetahlte Fotograf, twüschen Kunst un Kommerz, wull nicht dat worrn weer, meen ik, wat een sik hier nu in Wedel bekieken kann.
Anners as Robert Habeck ob de Rüüchsiet vun‘t Book verklaart, „Kübra Gümüşay seziert die Architektur unserer Sprache auf der Suche nach einem neuen Haus, in dem Platz für alle ist“ meen ik nich, dat de Journalistin, Autorin un Bloggerin Kübra Gümüşay de Architektur vun unse hochdüütsche Spraak utriekend sezeert. Dat deit se wull to Anfang, op de ersten 44 Sieten, man denn geiht dat um annere wichtige Themen as Integration, Entmenschlichung dörch Spraak, Sarrazin, Alldagsrassismus oder de Fraag, wo wi as Sellschaap mit veel Respekt „über unsere Probleme sprechen können ohne den Hass der Rechten zu nähren ?“ Een bannig wichtige un interessante Fraag, man, ik harr dacht, ik krigg mehr Philosophie un weniger Politik to weten, as de Titel „Sprache und Sein“ mi ok to verspreken meent. Spraak is elementar, un dat Jumpen twüschen de Spraken is een existenziellet Doon, dat dien Leven un dat Leven vun annere rieker maken deit.
